Tipje van de theorieberg

Het schrijven van korte verhalen (fictie)

De cursus 'Schrijven als levenskunst' bij het Humanistisch Verbond is vooral bedoeld om deelnemers het plezier van het schrijven bij te brengen door middel van prikkelende oefeningen. Mijn recept is: 'Schrijven, dagelijks!' Hoe meer je schrijft, hoe makkelijker het gaat. De groep geeft elkaar op een prettige manier feedback, waardoor je je eigen 'stem' en kwaliteiten ontdekt en versterkt.

Toch komt regelmatig de vraag naar wat meer theorie en tips. Hoe begin je aan een verhaal, hoe bouw je het op? Bij deze wat globale informatie.

Hoe begin je?

1. Er zijn schrijvers die van tevoren al het verhaal in hun hoofd hebben. Zij maken een synopsis of samenvatting en werken aan de hand daarvan het verhaal uit.
2. Bij de meeste schrijvers (iedereen heeft natuurlijk zijn eigen werkwijze) schrijft het verhaal 'zichzelf' gaandeweg. Zij beginnen met een idee, of een situatie en van het een komt het ander. Zij weten zelf dus van tevoren niet hoe het verhaal afloopt.
3. Een combinatie (zo werk ik): je hebt een idee voor het verhaal, begint te schrijven en loopt op een gegeven moment vast. De verhaallijnen raken in de knoop, je vraagt je af of alle personages noodzakelijk zijn om het verhaal te vertellen etc. Maak dan een raamwerk van wat je hebt, en hoe je verder wilt. Hoeveel hoofdstukken, welke personages, wat gebeurt er op welk moment. Dit helpt bij het verder uitwerken van je verhaal.

Hoe bouw je het verhaal op?

1. Allereerst moet je de situatie neerzetten. Waar bevinden we ons in het verhaal, wie zijn de belangrijkste personen, wat drijft hen (waarom doen ze wat ze doen?), wat is er aan de hand? Je kunt dit beschrijvend doen, maar ook door 'met de deur in huis' te vallen. De lezer komt meteen in een scène met dialoog terecht. De uitdaging is om met weinig informatie de lezer het verhaal in te trekken, waardoor die nieuwsgierig wordt hoe het verder gaat.
2. Als je de situatie en personages met hun drijfveren hebt neergezet, kun je verder uitwerken, waar het wringt of botst. In de meeste verhalen gebeurt 'iets ergs'. De drijfveren van de verschillende karakters botsen. Laat dit zien aan de hand van situaties, scènes, met dialogen. De ontwikkeling van het conflict is het geraamte van je verhaal. Je kunt vooruitwijzen naar de afloop, maar ook de spanning opbouwen door het verhaal verschillende wendingen te geven.
3. Na de ontwikkeling volgt de ontknoping. Op de een of andere manier komt er een oplossing van het conflict. Dit hoeft natuurlijk geen 'happy end' te zijn. Eén van de personages kan als 'winnaar' uit de strijd komen, of er zijn alleen 'verliezers'. Een 'open einde' laat de meeste ruimte voor de verbeelding van de lezer. Vaak is er ook een verrassende wending of een oplossing die uit de lucht komt vallen. Dit wordt 'Deus ex machina' genoemd. Het gevaar is, dat die oplossing dan overkomt alsof die er aan de haren bijgesleept is.

Dit zou meer houvast moeten geven bij het schrijven van je verhalen. Voor mezelf is dit ook een aansporing om meer gestructureerd verder te gaan met schrijven. Succes iedereen!